Obuwik pospolity (Cypripedium calceolus L.) – to chyba najbardziej spektakularny storczyk spośród polskich gatunków. Jego okazałe kwiaty pachnące wanilią i cytryną to tak naprawdę pułapki wabiące samce pszczół-samotnic głównie: pszczelinek, smuklików i pseudosmuklików. Owad wpada do wnętrza pułapki, gdzie kierowany sygnałami nektarowymi – plamkami, włoskami i światłem wpadającym przez przeźroczyste fragmenty tkanki tzw. okienka w końcu dociera na znamię słupka i pozostawia na nim pyłek…

Skomplikowane i ciekawe?
Takich emocjonujących historii w biologii storczyków jest wiele…
Spotkanie obuwików w naturze to prawdziwe botaniczne emocje!
Takich emocji doświadczają biolodzy i leśnicy, którzy biorą udział w projekcie współfinansowanym ze środków Unii Europejskiej pn. „Program ochrony czynnej stanowisk obuwika pospolitego Cypripedium calceolus na terenie Nadleśnictwa Bystrzyca Kłodzka”.

Na terenie Nadleśnictwa Bystrzyca Kłodzka obuwiki pospolite występują pod okapem starych buków w obszarze Natura 2000 „Pasmo Krowiarek”, w szczególności na siedliskach ciepłolubnych buczyn storczykowych.
W ramach pierwszego etapu projektu została utworzona baza danych bibliograficznych dotyczących biologii, ekologii i rozmieszczenia obuwików pospolitych.

W maju tego roku rozpoczęto prace inwentaryzacyjne – poszukiwanie obuwików na znanych i potencjalnych stanowiskach. Następnie botanicy przygotują zalecenia ochronne – osobno dla każdego stanowiska uwzględniając jego specyfikę.
Zabiegi te będą miały na celu przede wszystkim poprawę warunków świetlnych poprzez usuwanie podrostu buka, pojedynczych drzew oraz zmniejszenie konkurencji ze strony roślin zielnych (wykaszanie).
Nad wykonaniem ochrony czynnej będzie czuwał specjalista botanik.

Na zakończenie w ramach monitoringu zostaną prześledzone zmiany cech populacyjnych i osobniczych (pomiary liczby i wysokości pędów, liczby kwiatów, wymiarów liści itp.). Następnie wyniki te zostaną porównane z tzw. stanem wyjściowym, tj. cechami zmierzonymi w trakcie pierwszej inwentaryzacji.

W trakcie projektu biolodzy z Instytutu Botaniki PAN im. W. Szafera w Krakowie zbadali strukturę i zróżnicowanie genetyczne obuwika w Nadleśnictwie Bystrzyca Kłodzka. Wyniki powyższych badań wskazują, że pomimo wyraźnego spadku liczebności
i zaniku wielu (sub)populacji obuwika pospolitego na ziemi kłodzkiej, zróżnicowanie genetyczne pozostałych osobników jest nadal wysokie. Wynika to na pewno w dużej części z długowieczności gatunku, którego osobniki mogą dożyć nawet 25-100 lat. Taka sytuacja stanowi duży potencjał dla aktywnej ochrony gatunku na badanym obszarze. Z drugiej strony, większość osobników obuwika pospolitego znajduje się na niewielkim obszarze, każde zniszczenie nawet części populacji spowoduje nieodwracalną utratę zmienności genetycznej i utrudni ochronę gatunku w przyszłości. Dlatego tak ważna jest czynna ochrona
tych rzadkich roślin.

Współpraca leśników z naukowcami badającymi obuwiki jest ważnym elementem projektu realizowanego w Nadleśnictwie Bystrzyca Kłodzka, który poza realizacją głównych celów pozwolił na stworzenie grupy specjalistów i pasjonatów, którzy wykorzystując swoją wiedzę i doświadczenie robią co w ich mocy, aby ocalić
magicznego Pantofelka.

Autorzy tekstu:
Anna Kmiecik i Arkadiusz Fiślak