Co drzewa dziedziczą po przodkach, czyli GENY odpowiedzialne za umiejętność przystosowywania się, odporność, a przede wszystkim jakość!

Idąc na spacer do lasu często możecie spotkać się z dziwnymi oznaczeniami na drzewach - żółte, ciągłe lub przerywane linie namalowane na pniach na wysokości oczu, często z jakimiś nic niemówiącymi numerami w kolorze czarnym…

Takie namalowane opaski na drzewach, to specjalne oznaczenia różnych tzw. "obiektów selekcyjnych".

Ale zacznijmy od początku.

Produkcja leśna odbywa się w nieustannie zmieniających się warunkach środowiska. Okresowe susze, ulewne deszcze skutkujące powodziami, bezśnieżne zimy i chłodne lata przerywane upałami, zmuszają rośliny do ciągłego przystosowywania się.

W tych trudnych warunkach aby można było wyhodować zdrowe i trwałe lasy, dające doskonały materiał nasienny, należy wspierać grupy drzew, które przystosowały się do lokalnie panujących warunków klimatycznych i glebowych.

To właśnie te drzewa nazywane są w lasach "rodzimymi populacjami", czyli takimi, które niezanieczyszczone poprzez wprowadzenie osobników (lub puli genowej) z zagranicy, latami kształtowały się w naturalny sposób.

Takie rodzime populacje wykorzystuje się w hodowli lasu. Polega to na wyborze z danej populacji osobników do rozmnażania, o najbardziej pożądanych cechach, a następnie tworzeniu populacji o lepszej zdrowotności. 

Brzmi strasznie? Zupełnie niepotrzebnie!

Ulepszone populacje, to ogromna szansa na przeżycie poszczególnych osobników, a przede wszystkim całych gatunków. Stąd też w lasach dział "nasiennictwa i selekcji drzew leśnych", który ma za zadanie zabezpieczenie bogactwa genetycznego drzew w Polsce.

W jaki sposób zabezpiecza się to bogactwo?

Takie wyszukane osobniki u których zauważono np. lepsze przystosowanie się wahań poziomu wód gruntowych lub takie, które radzą sobie z wysokimi temperaturami lub też takie, które są rzadziej atakowane przez owady i grzyby, potrafią przetrwać najsilniejsze wiatry, mają rozłożyste lub też wąskie korony, piękne proste pnie, o mniejszej ilości wad drewna, które osłabiają strukturę budowy drzewa itp. - kategoryzuje się w specjalnych leśnych rejestrach.

I tak też drzewostany, oznacza się jako: wyłączone drzewostany nasienne (WDN) lub też jako gospodarcze drzewostany nasienne (GDN).

WDN czyli elita drzew. To drzewostan dojrzały, dobrze ukształtowany, zdolny do obfitego obradzania nasion oraz cechujący się wysoką zdrowotnością i jakością. Wyboru i uznania WDN-ów dokonuje się w celu zachowania i powielenia najbardziej wartościowych cech. W terenie oznacza się je ciągłymi opaskami koloru żółtego. Drzewostany te zazwyczaj służą do nieinwazyjnego pozyskiwania szyszek, z drzew stojących, jak również do pobierania tzw. zrzezów, czyli fragmentów pędów do wegetatywnego rozmnażania i tworzenia np. plantacji nasiennych.

GDN to drzewostany stanowiące główne źródło nasion, w których prowadzona jest gospodarka leśna. W terenie drzewostany te oznakowane są opaskami przerywanymi koloru żółtego.

Zebrane nasiona o wyjątkowych cechach przechowywane są w Leśnym Banku Genów w Kostrzycy. Wszystkie zgromadzone nasiona umieszczane są w chłodniach w niskich temperaturach (-10°C lub -20°C) oraz temperaturach kriogenicznych w ciekłym azocie (-196°C). Taki sposób przechowywania zapewni zachowanie materiału w dobrej kondycji przez wiele lat.

Dzięki przekazywaniu z pokolenia na pokolenie najlepszych cech - czyli genów, umożliwiających przystosowanie się do zmian klimatycznych, w przyszłości będziemy mogli wciąż podziwiać piękne i zdrowe lasy.

Tekst: Agnieszka Nawrot